Over een paar uur is de uitgifte van de pakketten. Vrijwilligers van Voedselbank Het Hogeland leggen deze dinsdagmorgen de laatste hand aan de voorbereidingen. Een kijkje in het voormalige postkantoor op bedrijventerrein Lombok in Winsum.
Wiert Omta dweilt de vloer. Met zijn onafscheidelijk rode muts à la Drukwerk-zanger Harry Slinger springt hij in het oog. We hebben hier echter niet te maken met een fan. Medische redenen dwingen hem het hoofddeksel te dragen. ´Mijn hoofd moet warm blijven, ik heb als 4-jarige een ernstige oorontsteking gehad. Ze hebben enorm voor mijn leven gevochten. Daarom ben ik reuze blij dat ik hier mag rondlopen, dat ik iets kan doen voor de mensen die het moeilijk hebben. En dat doen we met een verschrikkelijk mooi team.´
En Wiert weet wat het met je doet als je van bitter weinig geld moet rondkomen. ´Maar liefst 35 jaar heb ik mijn zieke vrouw verzorgd. De ziektekosten waren op den duur hoger dan mijn inkomsten. We hebben jarenlang onder de armoedegrens geleefd.´ Zijn vrouw is overleden, Wiert heeft inmiddels AOW. ´Nu weet ik niet waar ik met mijn geld heen moet´, grapt hij.
Wiert is een van de zeventig voedselbankvrijwilligers, voor het overgrote deel pensionado´s. De één draait één uur in de tien weken, de anderen tien uur in één week, meldt Wieb Roffel, acquisiteur van Voedselbank Het Hogeland. ´En níemand wordt betaald.´ Dat geldt ook voor de enige voedselbankacquisiteur in de provincie Groningen.
Ook Wieb (73) meldde zich na zijn pensionering aan als vrijwilliger. ´Laat mij maar eens wat doen voor de mensheid, dacht ik. We zaten toen nog in Baflo, na een jaar zijn we verhuisd naar Winsum. Ik begon als chauffeur en sinds we hier zitten ga ik actief achter voedsel aan. Mijn beroep was vertegenwoordiger voor een groothandel in schroeven. Dit kunstje is hetzelfde: handel binnenhalen, nu voor voedselbank. Mensen, bedrijven en instellingen zien te vinden die iets voor ons willen doen: supermarkten, boeren, instellingen, organisaties.´
We zijn de enige bank die streeft naar zijn eigen opheffing
Tussen de 150 en 160 gezinnen doen een beroep op de voedselbank. Opvallend: van de cliënten is bijna de helft afkomstig uit de voormalige gemeente Eemsmond. De rest woont in de oude gemeenten Bedum, Winsum en De Marne. De groei is lichtjes in vergelijking met de andere voedselbanken in de provincie. Die zien dit coronajaar een flinke aanwas. Wieb heeft geen verklaring voor dit verschil.
Het gebouw huren ze van achterbuurman/garagehouder Theo Volbeda. En de voedselbank heeft nog andere kosten: bestelwagens, gas, licht, water. Van de gemeente Het Hogeland krijgen ze jaarlijks 20.000 euro subsidie.
De waarde van de voedselpakketten die een gezin per maand krijgt, schat Wieb op 150 à 160 euro. ´Het is niet zo dat wij ze van a tot z voorzien van voedsel. Ze zullen zelf voor aanvullende producten naar de supermarkt moeten.´
´Tja´, zegt hij. ´Eigenlijk zou dit allemaal niet nodig moeten zijn. We zijn de enige bank die streeft naar zijn eigen opheffing. Dat is ons heilige doel.´
Maar zover is het nog lang niet, mocht het er al ooit van komen. Dus gaan de zeventig vrijwilligers elke keer vol liefde en overtuiging aan de slag.
Fantastische samenwerking met kerken
Voedselbank Het Hogeland mag niet klagen over het aanbod van voedsel. ´Een deel komt van grote jongens als Unilever, FrieslandCampina en Coca-Cola die aan Voedselbanken Nederland leveren. Daarnaast gaan we zes dagen in de week langs de supermarkten om voedsel dat tegen de tht-datum (ten minste houdbaar tot) aanzit op te halen. Dat aanbod is ietsje gedaald doordat de winkels soms zelf die producten met korting aanbieden. En externen zamelen voor ons in. Kerken, scholen, wijken.´
´De samenwerking met kerken is fantastisch. Zo is er in december weer een huis-aan-huisinzameling in Adorp en Sauwerd. Dat levert elk jaar zo´n honderd kratten voedsel op. Daar zit weleens een product bij dat ver over datum is. Je moet je voorstellen: mensen bellen aan. De bewoner zegt: wacht even, en haalt vervolgens snel iets uit het keukenkastje, zonder naar de datum te kijken.´
´Op de houdbaarheid controleren we scherp. Met voedsel moet je professioneel omgaan. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit bejegent ons net zo streng als supermarkten. Elk zakje, doosje, pakje en flesje bekijken we kritisch. Mag het wel, mag het niet. Veel producten die over de tht-datum zijn, kunnen nog een flinke periode genuttigd worden. Daarvoor gelden strenge richtlijnen. Vlees dat op de tht-dag in de supermarkt ingevroren is, mogen wij nog twee maanden uitgeven. Daarna gaat het ook bij ons de vuilnisbak in. We doen er natuurlijk alles aan om dat te voorkomen.´
Vroeger kocht de voedselbank groente bij, dat is niet meer nodig. In ´t Lage van de Weg en Noorderhoogebrug kweken ze speciaal voor de voedselbank(en). ´We hebben een soort akkoordje met hen: ´s winters is er voor ons minder aanbod, verbouw vooral wintergroente. Boerenkool, spruitkool en – zolang het niet vriest – prei kun je de hele winter oogsten. Een groot voordeel is dat de groente niet in de koeling hoeft.´
Onder de boeren hebben we trouwe leveranciers. ´We krijgen bijvoorbeeld in de zomer en herfst wekelijks 150 bloemkolen van een boer die levert aan een Duitse supermarkt. Het zijn de kleine exemplaren die de supermarkt niet wil. Van andere boeren krijgen we grote hoeveelheden spruitjes, winterpeen en aardappelen. Vlees krijgen we inmiddels in zulke grote hoeveelheden aangeboden dat we een deel afstaan aan andere voedselbanken.´
Leuk van meneer Duyvis, maar wij hebben liever gezond voedsel dan pretvoedsel
Een oproep in kranten om fruit te leveren, was niet aan dovemansoren gericht. ´We komen er bijna in om, 6000 kilo appels en peren hebben we. Regelmatig schuiven we wat door naar het distributiecentrum. Kerstpakketten krijgen we ook veel, vorig jaar maar liefst 500.´
Soms krijgt de voedselbank producten aangeboden waar Wieb vraagtekens bij zet. Wijzend: ´Kijk, van Duyvis gaf ons een partij dozen met borrelnootjes. Leuk van meneer Duyvis, maar wij hebben liever gezond voedsel dan pretvoedsel.´
Wat dat betreft ligt zijn sympathie meer bij de Stichting Jarige Job. ´Wij verstrekken hun de geboortedata van de kinderen. Die krijgen dan op hun verjaardag een doos met een cadeautje, traktatie voor op school en slingers voor in de huiskamer. Zeg maar alle ingrediënten voor een leuke verjaardag.´
De zegelactie van Plus leverde de voedselbank vorig jaar 500 dozen met 50 euro aan kruideniersspullen op. Ook de Postcodeloterijpasjes die recht geven op een vegetarische maaltijd van 12,50 euro bij Albert Heijn kunnen bij de voedselbank worden ingeleverd. Vorig jaar waren het er 200, dit jaar 180. ´We maken voortaan een afspraak met Albert Heijn, want vorig jaar waren de schappen leeg na ons bezoek en moesten ze klanten teleurstellen.´
De cliënten halen op vaste tijden hun pakketten af in Winsum. Vanwege corona mogen ze die sinds maart niet zelf in het pand samenstellen maar doen de vrijwilligers dat. ´Buiten krijgen ze het aangereikt. Drie kratten: eentje met kruidenierswaren, eentje met groente, fruit en aardappelen, en eentje met diepgevroren spul als brood, vlees en pizza. Nadat ze de inhoud in de auto hebben gelegd, ontsmetten we de kratten. Met het pakket moeten ze het twee weken doen. Het is voor hen een aanvulling, wij kunnen niet alles bieden.´
Even zitten, praten, kopje koffie, een arm om de schouder
Om in aanmerking te komen voor voedselpakketten gelden strenge criteria. ´Het bedrag dat beschikbaar is voor voedsel, kleding en bijvoorbeeld te kunnen sporten, moet voor een eenpersoonshuishouden onder de 220 euro per maand liggen. Voor elk extra gezinslid tel je er 90 euro bij op. Voor een vader en moeder met twee kinderen kom je dus uit op 490 euro. Het intakegesprek laten we doen door Humanitas, zij doen het rekenwerk en schatten in of de aanvragers verder nog hulp kunnen gebruiken.´
Om bij de uitgifte te komen, doen de cliënten vaak een beroep op familie, buren of bekenden. Ook vanuit kerken wordt er gereden. ´Mensen denken vaak ten onrechte dat de cliënten met hun eigen dure auto komen. Ik moet vaak uitleggen dat dat dat niet kan. Ik reken het hun stap voor stap voor en sluit af met de vraag: kun je je met een gezin van vier personen van 490 euro kleden en voeden en er ook nog een auto op nahouden? Nee, antwoorden ze dan. Nou dan…´
De schaamte om klant te zijn van de voedselbank is groot, weet Wieb. ´Slechts een klein deel van de mensen die een beroep doen op de sociale dienst komt bij ons. Veel mensen blijven onder de radar. Mensen moeten een verschrikkelijk hoge drempel over. Ze willen niet als voedselbankbehoeftig gezien worden. Er is schroom om hier te komen. Een mevrouw liep eens vijf keer voor het raam langs voordat ze naar binnen durfde. Ze huilde, wilde hier niet naartoe: Ik schaam me dood, maar heb twee kinderen en ik moet wel, zei ze. Onze gastvrouwen hebben haar opgevangen. Even zitten, praten, kopje koffie, een arm om de schouder.´
Wat een impact twee tegoedbonnen hebben!
´Schaamte is beslist niet nodig. De overgrote meerderheid heeft geen schuld aan de financiële problemen. Je hebt bijvoorbeeld flexwerkers die hun rekening niet betaald krijgen en scheidingsgevallen waarbij het huis dik onder water staat. Ik hoor soms: laat ze allemaal aan het werk gaan. Ik kan ze verzekeren: een aanzienlijk deel werkt maar heeft domweg te weinig geld.´
De waardering voor de vrijwilligers is groot. En dat doet Wieb goed. ´Als mensen afscheid nemen van de voedselbank krijgen we soms heel lieve briefjes. Wat me diep geraakt heeft was de reactie van een vrouw die tegoedbonnen voor gratis pizza´s kreeg die wij van een net geopende pizzeria hadden gekregen. Ze begon te huilen en zei: nu kan ik eindelijk een keer met mijn oudste zoon uit eten. Wat een impact dat twee tegoedbonnen hebben! Het speelde zich af vlak voor kerst. Beide kerstdagen heeft het me beziggehouden.´
De Winsumer deelt tot slot nog een pluim uit aan de vrijwilligers. ´Wiert zei het al: we hebben een geweldig team. Dat ben ik helemaal met hem eens, de sfeer is heel prettig. We geinen en katten elkaar wat af, maar we mogen hier allemaal graag zijn.´
